In het eerste deel van het boek, wijst Bucky Cantor God aan als de schuldige van de polio uitbraak ('Heeft God dan geen geweten?') Roth laat ons daarmee voelen hoe het voor de mens bijna onmogelijk is genoegen te nemen met de lotgevallen die ons in het leven treffen. Er moet altijd een ‘reden’ zijn, een verklaring: ‘Dat het toevallig, ongerijmd en tragisch is, daar neemt hij genoegen mee.’ ‘Hij moet en zal de tragedie omzetten in schuld.’
Maar in het tweede deel gaat Roth nog een stapje verder. Hij neemt ons niet alleen mee in een tragedie die de mens overkomt (ziekte), maar hij toont ook hoe de mens zijn eigen tragedie creëert in het strijden tegen het lot. Dat gebeurt als Bucky Cantor zelf slachtoffer van polio wordt. Dan keert de beschuldiging aan het adres van God naar zelfbeschuldiging. Cantor raakt verstrikt in een web van gedachten die hem ertoe aanzetten te geloven dat hij verantwoordelijk is voor de verspreiding van het virus en de ziekte en dood van anderen. Om nog iets van zijn eer te kunnen redden meent hij dat hij moet breken met zijn geliefde verloofde Marcia. Ook al is zij woedend op zijn terugtrekking uit haar leven, hij houdt vol dat ze hem uiteindelijk dankbaar zal zijn; want wie wil er nu getrouwd zijn met een invalide man?
De verteller van het verhaal –hij duikt helemaal op het einde van het boek op- blijkt als kind op de speelplaats bij Bucky gespeeld te hebben ten tijde van de epidemie. Hij is zelf ook getroffen door het poliovirus maar komt tot een geheel andere conclusie: ‘Ik ben gaan inzien dat ik toen in 1944 in Newark een zomer lang een maatschappelijke tragedie had meegemaakt, die niet ook nog een leven lang een persoonlijke tragedie hoefde te zijn.’ Het is deze verteller die Bucky nog probeert te bewegen zichzelf te verlossen uit de door hem gecreerde waanwereld van schuld en boete, maar het is al te laat. Bucky zal eenzaam en verbitterd de rest van zijn leven slijten.
De opgedoken verteller is ook degene die de tragiek van Bucky’s leven duidt in termen van hybris (overmoed). Volgens hem is Bucky verstrikt geraakt in een overmoedige en grotesk-kinderlijke opvatting van religie: Polio is of de schuld van een maniakale God of van Bucky Cantor zelf, of van een mysterieuze verbinding tussen die twee welke uiteindelijk leidt tot een vernietigende epidemie.
Toen ik het boek uit had (happend naar lucht) ben ik nog eens gaan googelen op ‘Nemesis’. Van haar wist ik me nog vaag te herinneren dat ze een griekse godin was, maar daar bleef het dan ook bij. Wikipedia brengt uitkomst: Nemesis blijkt een wraakgodin te zijn. En interessanter nog: Hybris wordt door haar gestraft! De hybris-gedachte is een typisch en veel voorkomend thema in het Griekse denken. Het verwijst naar de de vermetele overmoed van een mens die - in eigenwaan verstrikt en verblind- zich door niets of niemand een halt laat toeroepen en in zijn ongebreidelde heerszucht spot met de door goden vastgelegde wereldorde, of zich verzet tegen het lot. Zulk overmoedig gedrag wordt in mythen en tragedies altijd door door goddelijk ingrijpen meedogenloos afgestraft. Maar- en dat is het meest fascinerende aspect aan de afstraffing- karakteristiek daarbij is dat de schuldige altijd zijn eigen ongeluk veroorzaakt! Dat komt omdat hij -na het overschrijden van de (goddelijke) grens of norm- met verblinding wordt getroffen en zo niet meer merkt dat hij zijn eigen ondergang aan het scheppen is.
Ziehier Roths Bucky Cantor.
Ziehier de moderne mens?
Geraadpleegde Bronnen: Wikipedia
Geen opmerkingen:
Een reactie posten