woensdag 4 mei 2011

Tegenslag niet geduld

In de paaskrant van Trouw (24 april 2011) las ik een artikel dat me niet loslaat. Het artikel gaat over een echtpaar dat verlangt naar een vierde kind, maar dat niet kan krijgen omdat de vrouw na de bevalling van het derde kind haar baarmoeder is kwijtgeraakt. Zij willen nu met behulp van IVF technologie en draagmoederschap hun vierde kind krijgen. De draagmoeder is al gevonden, maar bij het VUmc, de enige plek in Nederland waar deze techniek wordt uitgevoerd, vangen zij bot: Stellen met meer dan een kind komen niet voor behandeling in aanmerking. Ook op het gebied van begrip in hun omgeving moet dit paar het stellen zonder veel bijval. De meeste mensen blijken negatief te oordelen over de gang dit die paar in het medische circuit wil gaan.

Het stel zelf heeft enorme moeite met de negatieve omgevingsoordelen en de onwil van het Nederlandse ziekenhuis om hen te helpen. Daartoe hanteren zij een aantal argumenten:

1. Leed is niet te vergelijken (met ander woorden ieder leed is even erg, het verlangen naar een vierde kind is niet minder 'erg' dan het verlangen van een kinderloos paar naar een eerste kind)

2. Het is een persoonlijke keuze (dit is het bekende argument van recht op zelfbeschikking: iedereen mag zelf weten wat hij doet, niemand kan jou een keuze ontzeggen net zomin als jij anderen een keus mag ontzeggen)

3. Waarom moet je je verzoenen met je lot als anderen (bijvoorbeeld in Belgie) dat niet hoeven?
De vragen en argumenten die zij opwerpen blijven in me rondzingen. Ik heb gepoogd ze voor me zelf te beantwoorden.

1. Als men hiermee bedoelt dat leed subjectief is, dan is dat zeker -voor een deel althans- waar. Leed kun je moeilijk meten. Ieder heeft zijn eigen pijn. Het moeten missen van je baarmoeder terwijl je nog verlangt naar meer kinderen is pijnlijk, zondermeer. Dat je die pijn blijft voelen ook als je al drie kinderen hebt, ook dat kan ik invoelen. Voor mij begint het probleem daar waar het gemis en de pijn -kost wat kost- opgelost moeten gaan worden. Waar ze dus niet naast het geluk haar eigen plek krijgt maar wordt benaderd als onverteerbaar.

Op dat moment betreden we het vlak waar leed relatief zou moeten worden wil zij aanvaard en geintegreerd kunnen worden. Het relatief maken van je leed betekent dat je juist doelbewust wel gaat vergelijken, in plaats van dat je eigen leed gaat koesteren en uniek verklaren. Op dat moment erken je dat er wel degelijk iets objectief te zeggen valt over ene lijden ten opzichte van het andere lijden. Als je een bord vol met eten hebt maar geen toetje krijgt, is dat echt minder erg dan wanneer je helemaal geen bord met eten hebt. Dat wil niet zeggen dat je het toetje niet zou kunnen missen, maar het betekent wel dat alles op alles zetten om toch een toetje te krijgen, een niet proportionele reactie is. En dat is ook precies wat ik voel bij deze mensen. Hun reactie is uit de juiste verhoudingen gevallen. Doordat zij hun leed niet wensen te vergelijken, krijgt het absurdistische trekken en wordt het in plaats van verteerbaar, ondraaglijk.

2. Het recht op zelfbeschikking is een argument dat bijna elk wezenlijk ethisch debat op het gebied van medische ethiek doodt. Dat komt omdat de ultieme vraag naar wat 'goed' is verschuift naar het persoonlijk domein. 'Goed' is dat geworden, wat zelf gekozen is. Iedereen maakt dus zelf uit wat goed is. De ultieme liberale droom. Helaas is zelfbeschikking uiteindelijk een illusie. Persoonlijke keuzes bestaan niet. Elke keuze is ingebed in het grotere web van maatschappelijke, culturele, historische en relationele draden. Wij zijn niet individu. Wij zijn individu in relatie. Onze keuzes worden bepaald door onze omgeving en omgekeerd bepalen wij met onze keuzes die omgeving. Ethische keuzes - en daar vallen wat mij betreft zeker keuzes op het medisch-ethische gebied onder - moeten gewogen worden in het grotere geheel en niet alleen in de betrokken individuen. 

Deze ouders menen dat zij recht hebben op de voorhanden zijnde medische technologie, maar zij zien over het hoofd dat die technologie uitgevoerd wordt door anderen die daar ook verantwoording over af te leggen hebben. Hoe pijnlijk ook, hun argument dat niemand had gepiept over hun verlangen naar een vierde als zij nog wel een baarmoeder had gehad, is irrelevant. Doordat zij zelf geen kinderen meer kunnen krijgen -en dat niet wensen te accepteren- zullen zij in iedergeval moeten accepteren dat hun vierde, ook onze vierde is. De wijze waarop dit kind geboren zal moeten worden is niet meer alleen hun zaak, als zij het willen krijgen met behulp van hoogwaardige technologie zullen zij zich er ook bij moeten neerleggen dat die technologie -goddank- is ingebed in allerlei morele en wettelijke regels waar ook gerechtvaardigde gevoelens van anderen, die die hulp moeten bieden, in ge-eerbiedigd worden. Een kind krijgen op de wijze zoals hen voor ogen staat, is niet hetzelfde als een brood kopen bij de bakker. Het is dus allesbehalve een persoonlijke keus. Het is een keus die de maatschappij als geheel moet kunnen verantwoorden: ethisch, financieel, juridisch, psychologisch, en naar het 'kind in wording' zelf toe (ik zal er nu niet over uitweiden maar over de ethiek van draagmoederschap zal ik zeker nog eens bloggen; in het hele verhaal van deze ouders praten zij zelf, noch de verslaggever van Trouw, over wat het betekent voor een kind om in de baarmoeder van een vrouw op te groeien en vervolgens weggegeven te worden aan een ander: Alsof het kind pas begint te bestaan bij de geboorte).

3. Ik ben er trots op dat wij in Nederland grenzen stellen aan verlangens van mensen. Dat hier kennelijk nog een restje besef is overgebleven van de waarde van 'je verzoenen met je lot'. De draagmoeder -die in het artikel ook aan het woord komt- bewondert de betrokken ouders omdat ze voor hun droom gaan. Mij komt dat beeld van 'gaan voor een droom' vreemd voor. Ik hoor vooral twee mensen aan het woord voor wie een andere keuze dan deze onmogelijk is. Dat is niet knap, dat is de onherroepelijke schaduwzijde van de maakbare samenleving. Als steeds meer pijnlijke zaken oplosbaar zijn, zijn mensen steeds minder in staat zijn om tegenslagen te verwerken en door te gaan met het leven. Met geluk en leed vreedzaam naast elkaar.

Mijn antwoord op de vraag waarom je je met je lot zou moeten willen verzoenen als er ook alternatieven zijn is dan ook simpel: ik geloof niet in een pijnloos leven. En ik geloof ook niet dat het wegwerken van alle pijn uiteindelijk gelukkig maakt. Integendeel juist door pijn te aanvaarden als onlosmakelijke onderdeel van het leven, komt geluk voorhanden.

Graag hoor ik ook jouw mening. Zou Nederland net als Belgie moeten instemmen met het inzetten van zwangerschapstechnologie voor stellen die al een kind hebben? 
Reacties kun je achterlaten door op het pennetje te klikken in de lichtblauwe balk onder dit bericht.

9 opmerkingen:

Wensmoeder zei

Het is een leveninstelling: het streven naar geluk en wat er nog wel mogelijk is in tegenstelling tot het je neerleggen bij hetgeen niet meer mogelijk is en daardoor in potentie meer geluk dat er in de toekomst nog in zou zitten 'mislopen'. Wij maken een bewuste keuze om nu te investeren in dit traject nu ons de mogelijkheid geboden is door het aanbod van draagmoeder. Als iemand zijn been kwijt raakt door een noodlottig ongeluk en hij de kans krijgt weer te kunnen lopen door een protese, dan wordt er ook niet eerst gemeten hoeveel kilometers hij al heeft kunnen lopen in zijn leven. Hij zal er geen marathon meer mee kunnen lopen, hij zal niet zo snel zijn als hij vroeger was, maar hij kan wel weer lopen.

Die medische ethiek die geldt wat mij ook op dit vraagstuk. Het is ethisch in Nederland 'done' om mensen te helpen met behandelingen als eiceldonatie, KID, IVF, ICSI en draagmoederschap. Bij geen enkele van de behandelingen geldt een teveel aan kinderen als exclusie criterium, met uitzondering van het draagmoederschap. En dus is het een scheve redenatie dat het bij deze laatste behandelingsmogelijkheid in eens wel als exclusie criterium wordt gebruikt.

Je schrijft als laatste nog dat het juist door de pijn te aanvaarden, geluk voorhanden komt. Wij aanvaarden de pijn ten volle. We gaan dwars door de pijn en de rouw heen. En door het aanbod dat draagmoeder deed, zonder dat wij haar daar ooit om gevraagd hebben, kwam er een lichtpuntje aan het einde van een tunnel. Het maakt de pijn niet minder, het maakt ons lot niet verdrietiger, maar het maakt wel dat onze toekomst niet compleet en totaal anders hoeft te zijn. Net zoals bij die persoon die zijn been kwijtraakte. Hij blijft het gemis van zijn been de rest van zijn leven voelen, hij blijft constant herinnerd worden aan het feit dat hij nooit meer zelf kan lopen zonder hulpstukken, maar hij ziet wel weer een toekomst op twee benen. Of zou deze persoon zich bij zijn lot moeten neerleggen als men in Nederland niet doet aan protheses terwijl ze in Belgie ze wel aanmeten?

Wensmoeder zei

En ik bedacht me vannacht (al het grote denkwerk gebeurd 's nachts) dat ik nog niet was ingegaan op je eerste punt. Wij bedoelen inderdaad dat leed objectief is. Voor iemand die hardloper is, is dat been verliezen veel verdrietiger dan voor iemand die door het verliezen van dat been zijn toekomst minder ziet veranderen. Zo geldt dat ook voor een baarmoeder verliezen. Als je je verder verdiept in de blog, hoe wij schrijven, dan zal je ook lezen dat wij ons verlies, dat ons vierde kind onmogelijk gemaakt leek te worden, niet groter achten dan stellen die helemaal geen kinderen hebben. Sterker nog, als ik erover zou gaan zou ik met liefde 'mijn' draagmoeder eerst aan hen geven. Maar ik ga daar niet over. Zij doet dit aanbod aan ons en verder niemand anders. En daardoor is er deze mogelijkheid. Moeten wij nee zeggen omdat er mensen zijn die niet zo'n aanbod hebben gekregen, ook al zorgt onze nee er niet voor dat zij wel die kans krijgen?

Anoniem zei

een reactie van annemiek van gurp
Met grote belangstelling las ik bovenstaande artikelen. Het interview in de Trouw liet mij destijds, net zoals bij Marie-José, ook niet los. Aan de argumenten van Marie-José heb ik niets toe te voegen en ik ben het daar geheel mee eens. Het was in eerste instantie trouwens iets anders dat maakte dat het interview me zo bijbleef.Wat de moeder vertelde over haar eerste gedachte nadat ze had gehoord dat haar baarmoeder verwijderd was, dát liet me niet los; ze had liever gehad dat men haar had laten doodgaan. Een vrouw die zojuist haar derde kind heeft gebaard en impulsief haar drie kinderen liever moederloos achterlaat dan haar toekomstbeeld over een gezin met vier kinderen bij te moeten stellen, wat is dat voor een vrouw, vroeg ik me vele malen af. En ook draaiden mijn gedachten rondom de drie die er al zijn, en dit eens te horen zullen krijgen maar het nu ongetwijfeld al haarfijn aanvoelen. Tenslotte draaiden mijn gedachten rond het vierde kind dat al ruim voordat het bestaat de verantwoordelijkheid draagt voor het levensgeluk van de ouders, en daar nu al een hoge prijs voor betaalt door op te groeien in de baarmoeder van een andere vrouw. Nee, Nederland moet niet instemmen met het inzetten van zwangerschapstechnologie voor stellen die al kinderen hebben. vriendelijke groet,

Wensmoeder zei

Ik raad aan om mijn laatste 2 blogs te lezen als die gedachte je niet loslaat.

Draagmoeder zei

Ik wil toch graag op een paar van je punten reageren. Voor de handigheid zal ik even wat dingen quoten.

1. “Voor mij begint het probleem daar waar het gemis en de pijn -kost wat kost- opgelost moeten gaan worden. Waar ze dus niet naast het geluk haar eigen plek krijgt maar wordt benaderd als onverteerbaar.”

Het gemis en de pijn van de wensouders zit niet alleen in de onmogelijkheid om een vierde kindje te kunnen krijgen. Een groot deel van de pijn zal nooit opgelost kunnen worden. De wensmoeder heeft maandelijks een confronterende en volkomen nutteloze menstruatie. En mocht ze ooit opnieuw moeder worden, dan gaat daar een zwangerschap met een groot verdriet aan vooraf. Op een afstand zal ze moeten toezien hoe een andere vrouw haar kindje in haar buik voelt, en het op de wereld zet. Dat gemis en die pijn, dat kan niet worden opgelost, dat is iets wat de wensmoeder een plek moet geven. En wellicht is die pijn nog groter dan bewust kiezen om niet voor een vierde kindje te gaan…

2. “Doordat zij zelf geen kinderen meer kunnen krijgen -en dat niet wensen te accepteren- zullen zij in iedergeval moeten accepteren dat hun vierde, ook onze vierde is.”
Ja, maar ook de samenleving zal dit moeten accepteren. Want uiteindelijk nemen zij zelf deze beslissing, en heeft de samenleving het er maar mee te doen. Wanneer iemand op een gewone manier zwanger wordt van bijvoorbeeld een 7e kindje, en er worden bij dit kindje allerlei afwijkingen geconstateerd in de zwangerschap, dan beslist niet de samenleving of er wel of geen abortus plaats zal vinden. Dit beslissen alleen de ouders. Ook al kost dit kindje de samenleving klauwen vol geld, niemand zal het de ouders ‘kwalijk’ nemen als ze hun kindje laten komen. Hetzelfde geldt voor stellen die heel graag via bijvoorbeeld ICSI of IVF van een 4e, 5e of 6e kindje zwanger willen worden. Dit is helemaal geen probleem in Nederland, ook al dragen wij als samenleving hiervoor de kosten. Elke verzekeringsmaatschappij vergoed 3 pogingen op elke NIEUWE zwangerschap, dus ook als je van je 10e kindje zwanger wilt worden.

De kosten voor een Hoog-Technologisch Draagmoederschap zijn niet duurder dan die van een standaard IVF behandeling. En de wensouders zijn altijd bereid geweest deze kosten zelf te betalen.

Als ik dan even heel hard mag zijn en het persoonlijk mag maken: hoe rijm je deze argumenten met je eigen keus om je dochter op de wereld te zetten? Ik heb begrepen dat je FSHD hebt, en daarmee kost je de samenleving een heleboel. Je hebt er voor gekozen om een dochter op de wereld te zetten, met 50% kans dat zij deze ziekte ook heeft. Ook het bestaan en een toekomst vol ziekenhuisbezoeken en opnames van je dochter zal de samenleving aardig wat kosten. Ik schrijf het nu even heel bot en cru, mijn bedoeling is anders. Van mij mag je er zijn, je dochter ook. De paar centen die het mijn verzekeringspremie extra kost, ik lig er niet wakker van. Maar ook jij en je dochter zijn kinderen van de samenleving. Dat geeft de samenleving nog niet het recht om jou bijvoorbeeld te verhinderen om kinderen op deze wereld te zetten.

Over de ethiek van draagmoederschap op zich wacht ik graag je blog af.

Draagmoeder zei

Deel 2 (de hele tekst paste niet in 1 reply)

3. “Ik ben er trots op dat wij in Nederland grenzen stellen aan verlangens van mensen. Dat hier kennelijk nog een restje besef is overgebleven van de waarde van ‘je verzoenen met je lot’.” Wat als de Nederlandse ziekenhuizen of artsen voor jou besloten hadden dat je geen kind had mogen krijgen. Of geen ongezond kind. Of je zouden dwingen al in de zwangerschap een erfelijkheidsonderzoek te ondergaan. Het is maar net hoe het lot valt, en waar je woont.

In Duitsland en Frankrijk bijvoorbeeld is draagmoederschap per definitie verboden, de ziekenhuizen werken er dan ook niet aan mee. In Nederland en België is het volkomen legaal. Voor Laag-Technologisch Draagmoederschap is geen medische begeleiding vereist (terwijl dit zeker van psychische en ethische overwegingen in mijn ogen zeker gewenst zou zijn). Voor HTDM is er in Nederland slechts 1 ziekenhuis, en in de praktijk slechts 1 arts die beslist of een stel wel of niet wordt toegelaten tot de procedure. 1 Arts voor een heel land, zonder overleg met een team, zonder mogelijkheid voor wensouders om een second opinion aan te vragen. Ik ken inmiddels helaas vele voorbeelden van wensouders die nog geen kinderen hebben, maar die om wat voor bizarre reden dan ook niet eens toegelaten worden bij het VU voor een fatsoenlijk gesprek.

Als communicatie zo hard gaat als dat in “ons” geval is gebeurd, dan komt dat aan als een klap in je gezicht. Ook al zou Brussel dezelfde uitkomst hebben, het verschil is dan dat er in elk geval naar het verzoek van de wensouders is geluisterd, dat we netjes te woord gestaan zijn en met respect zijn behandeld. We zijn alledrie met ons verzoek serieus genomen, en de casus wordt door het hele team besloten die er samen een besluit over neemt. Dat is wat ik op zijn minst ook van het VUmc had verwacht.

Voor de wensouders blijft er ongeacht het vervolg nog genoeg lot over om zich mee te verzoenen. De eerder genoemde zwangerschap op enige afstand, het uit handen geven van deze zwangerschap en bevalling, het moeten leven met het feit dat ik als draagmoeder uiteindelijk de eindbeslissing heb over hun kind, het zijn maar enkele voorbeelden, zo kan ik nog wel even doorgaan. En niemand weet hoe dit uiteindelijk zal verlopen, het komt geregeld voor dat er na een aantal plaatsingspogingen er nog geen zwangerschap tot stand is gekomen. Wanneer en op welk punt iemand zich met het lot verzoend, dat is voor elk mens, of elk stel met een kinderwens, anders.

Marie-Jose zei

Beste wensmoeder en draagmoeder,

Bedankt voor jullie reacties. Ik stel het op prijs dat jullie op mijn uitnodiging om te reageren zijn ingegaan. Hoewel ik van te voren wist dat we het hoogstwaarschijnlijk niet met elkaar eens zouden worden, ben ik blij met iedere uitwisseling omdat het ons aller bewustzijn over de ingewikkelde kanten van leven in een wereld waarin (medisch) technologisch zoveel kan, aanscherpt.
Ik zal niet uitgebreid ingaan op alle door jullie naar voren gebrachte punten, omdat ik vrees dat we dan teveel in een welles/nietes discussie terechtkomen. Ik wil slechts bijsturen op het laatste punt omdat de discussie hier ontspoort in een richting die niet klopt en die ook suggestief is (het zou mij gaan om de kosten, en ik zou daarin meten met twee maten; zelf wel geld willen en het een ander ontzeggen).

Ik citeer draagmoeder: “Als ik dan even heel hard mag zijn en het persoonlijk mag maken: hoe rijm je deze argumenten met je eigen keus om je dochter op de wereld te zetten? Ik heb begrepen dat je FSHD hebt, en daarmee kost je de samenleving een heleboel. Je hebt er voor gekozen om een dochter op de wereld te zetten, met 50% kans dat zij deze ziekte ook heeft. Ook het bestaan en een toekomst vol ziekenhuisbezoeken en opnames van je dochter zal de samenleving aardig wat kosten. Ik schrijf het nu even heel bot en cru, mijn bedoeling is anders. Van mij mag je er zijn, je dochter ook. De paar centen die het mijn verzekeringspremie extra kost, ik lig er niet wakker van. Maar ook jij en je dochter zijn kinderen van de samenleving. Dat geeft de samenleving nog niet het recht om jou bijvoorbeeld te verhinderen om kinderen op deze wereld te zetten.”

Nergens in mijn blog geef ik aan dat mijn moeite met hoogtechnologisch draagmoederschap te maken heeft met het feit dat het de maatschappij geld kost. Als ik schrijf dat ‘hun vierde ook onze vierde is’ gaat dat over het feit dat de wensouders beweren dat hun keuze voor het gaan van deze weg, een persoonlijke keuze is. Daarover schrijf ik dat dat niet waar is: “Het is een keus die de maatschappij als geheel moet kunnen verantwoorden: ethisch, financieel, juridisch, psychologisch, en naar het 'kind in wording' zelf toe”. Ik snap niet hoe deze feitelijke constatering kan leiden tot de conclusie dat ik hoogtechnologisch draagmoederschap afwijs in verband met de kosten die eraan verbonden zijn. Wie mijn blog goed leest ziet dat dat niet het punt is wat ik maak.
Lees verder bij het deel hieronder....

Marie-Jose zei

Maar, laten we even aannnemen dat dat wel zo zou zijn, dan nog snap ik niet hoe dit zou wringen met mijn eigen zwangerschapskeuze. Het feit dat ik vind dat iedereen recht heeft om te leven (en dat bepaalde enkelvoudige kenmerken als geslacht, intelligentie, oog-of haarkleur, maar ook aangeboren ziektes of gebreken, nooit de entrée tot het leven mogen beletten) betekent niet dat ik vind dat iedereen die leeft, recht heeft op alles. De gelijktrekking van het dilemma van prenatale diagnostiek en het zwanger willen worden met behulp van hoogwaardige technologie is onjuist. Het gaat hier om twee heel verschillende dingen, waar ook twee heel andere maatschappelijke overwegingen aan ten grondslag liggen. Vinden dat kosten nooit bepalend mogen zijn in de afweging welke mensen wel en welke mensen niet geboren mogen worden, betekent niet dat je dan ook moet vinden dat iedereen, in elke situatie, ongeacht de behandelsoort, het recht heeft om zwanger te kunnen worden. In het ene geval wordt de toekomstige mens zelf gewogen en gemeten, in het andere geval de zwangerschapswens en de wijze waarop die zwangerschap tot stand wordt gebracht. Dat lijken mij twee heel verschillende zaken.

Maar nogmaals, geld is voor mij niet het issue waar het om draait. Draagmoederschap is nog altijd zeer omstreden. Niet voor niets is het in Frankrijk en Duitsland verboden. De redenen staan uitgebreid in jullie reactie beschreven (de zwaarte van de behandeling, de onzekerheid over het slagingspercentage, de juridische kwestie over de rechten van de ouderparen, en -waar ik tot nu toe niets over hoor op jullie blog (of lees ik er overheen?)- de onduidelijkheid wat draagmoederschap betekent voor het betrokken kind in kwestie. Iedereen die dus meewerkt aan deze technologie zal dit voor zichzelf moeten kunnen verantwoorden. Vandaar ook dat het hele proces uitgebreid in protocollen is omvat. Vinden dat de samenleving niet het recht heeft om jou iets te verhinderen, is erg kort door de bocht. Ik denk dat het in het licht van zoveel moeilijke aspecten niet heel onterecht is om tegen een vrouw met drie kinderen aan haar zij te zeggen, sorry uw situatie rechtvaardigt voor ons niet het toepassen van een behandeling waar zoveel haken en ogen aanzitten: Niet elke wens rechtvaardigt het gebruik van elk middel.

En last nut not least: de aanname dat een spierziekte gepaard gaat met veel ziekenhuisbezoek en opnames is onjuist. Ik bezoek nooit doktoren ivm met spierziekte, ik slik geen medicijnen en ik ben nog nooit opgenomen geweest. Wel maak ik gebruik van hulpmiddelen die –inderdaad- veel geld kosten. Hoe de toekomst van mijn dochter eruit zal zien weet niemand. FSHD heeft vele gezichten. Wellicht zal zij nooit gebruik hoeven maken van hulpmiddelen omdat de ziekte bij haar mild verloopt. Wellicht wel.
Het naar hartelust zelf interpreteren van bepaalde informatie om tegengas te geven op een punt dat ik niet eens als kritiek naar voren breng (kosten), voelt inderdaad hard en cru.

Anoniem zei

Annemiek van Gurp reageert;
Mijn aanvankelijke enthousiasme voor het deelnemen aan deze discussie zakte weg na lezen van de vergelijking die draagmoeder maakte; het gebruik van een prothese na het verliezen van een been, en de mogelijkheid om een vierde kind te kunnen krijgen dmv een draagmoeder. Afgezien van feit dat been en kind, beenprothese en draagmoeder onvergelijkbare zaken zijn, kan ik me niet voorstellen dat wensmoeder genoegen zou nemen met een babypop ipv een kind. Dat ik nu toch weer meedoe komt doordat ik na lezen van bovenstaande reactie van Marie-José eens ben gaan kijken op de blog van wensmoeder en draagmoeder en daar hier iets over wil zeggen. Marie-josé, ik waardeer enorm de moeite die je neemt om goed doordacht, genuanceerd, respectvol en waardig in te gaan op de reacties van wens- en draagmoeder. Ik ben echter bang dat het verspilde moeite is, en dat beide dames niet zitten te wachten op een open en genuanceerde discussie. Wensmoeder blijkt het niet te kunnen verdragen dat er mensen zijn die een andere mening hebben dan zijzelf over het krijgen van een vierde kind via een draagmoeder. Ze vat de mening van andersdenkenden op als een verbod op verdriet mogen voelen, en slingert daarover een ongenuanceerd boze reactie de wereld in omdat ze vindt dat ze daar recht op heeft. Tsja, zo zit het dus. Deze mevrouw heeft rechten, of het nu gaat over het uiten van emoties of het krijgen van een kind. Enig begrip of respect voor de meningen en gevoelens van anderen....nee, dat heb ik niet in dit stuk kunnen vinden. Ook wensvader kan er wat van. Hij plaatst een citaat van Victor Frankl. Het zou kunnen dat hij niet weet wie dat is, of zou hij werkelijk vinden dat een jarenlang verblijf in een concentratiekamp waar geen uitweg mogelijk is geheel vergelijkbaar is met tegengewerkt worden bij het gebruik willen maken van hoogwaardige technologie om een vierde kind te krijgen?