Politiek correct

Het zou een vraag kunnen zijn voor een gezellige zaterdagavond quiz: Wat is de overeenkomst tussen Zwarte Piet en een gehandicapte? Het lijkt wellicht vergezocht om tussen die twee een verband te vermoeden, maar ik ga toch een poging wagen om een overeenkomst aan te tonen.

Wie in de aanloop naar het grote kinderfeest regelmatig de kranten leest, zal het niet ontgaan. Elk jaar opnieuw maakt een fanatiek clubje strijders het fenomeen Zwarte Piet, zwart. Het hele Sinterklaasfeest zou rieken naar kolonialisme en daarmee kwetsend zijn. De oplossing: een meerkleurige Pietenschare voor Sinterklaas.

Aangezien het Sinterklaasfeest in het geheel niet wortelt in ‘s Neerlands koloniale verleden, maar in de Germaanse mythologie en het christendom (waardoor alle beelden dat het Sinterklaasverhaal rijk is eerder opgevat moeten worden als zinnebeelden dan als een vertolking van een historische realiteit) is het pleidooi voor meerkleurigheid onzinnig en doet het bovendien afbreuk aan de ‘beeldentaal’ waarin het Sinterklaasverhaal vertelt wordt. Het zou zijn alsof we de boze stiefmoeder uit het sprookje van sneeuwwitje schrappen. Daarmee zou gelijk het hele verhaal in duigen vallen. Maar los van dit argument, heb ik vooral moeite met de misplaatste politieke correctheid die van het pleidooi uitgaat. Een correctheid die me sterk doet denken aan de wijze waarop soms ook met gehandicapten wordt omgesprongen.

“Fijn”, zei een buurvrouw laatst tegen mij, “dat jij in je blog gewoon schrijft over ‘gehandicapten’. Daar is tegenwoordig zoveel gedoe over.” Ze heeft gelijk. Daar is inderdaad gedoe over. Het is niet meer helder welke woorden nog wel en niet zijn toegestaan in de beschrijving van kreupelen, verlamden, spierzwakken, blinden, en andere baksels. Onze Belgische buren hebben zelfs een taalwijzer gecreëerd voor journalisten. Daar staan alle do’s and don’ts in met betrekking tot het schrijven over ‘mensen met een handicap’. Een zinsnede die de voorkeur geniet boven de aanduiding ‘gehandicapten’, aldus diezelfde taalwijzer.

Begrijp me goed. Ik ben heel blij met elke vorm van bewustzijn over de wijze waarop bepaalde groepen (bijvoorbeeld chronisch zieken of gehandicapten) in woorden of beelden gevangen worden. Veel van mijn eigen schrijfsels en trainingen gaan erover. Ik ben dus helemaal vóór bewustwording op dat vlak. Maar bij zo’n proces behoort ook dat je je bewust wordt wanneer je doorslaat, en al je goede bedoelingen onbedoeld in hun tegendeel gaan verkeren. Op zo’n moment lijkt er sprake te zijn van ‘een wet van omkering’. Wie téveel ijvert voor correctheid, loopt het risico de plank helemaal mis te slaan. Een voorbeeld hiervan is het benadrukken van de gewoonheid van gehandicapten. Iedereen voelt dat zoiets goedbedoeld is, maar de uitwerking is helaas averechts: Het benadrukken van iemands gewoonheid bekrachtigt juist zijn ongewoonheid. Over gewone mensen hoef je immers nooit te zeggen dat ze zo gewoon zijn, die zijn het gewoon. En zo is het ook met die beste Piet. Juist het pleidooi voor meerkleurigheid, maakt zijn zwart-zijn verdacht. Immers, waarom kiezen voor meerkleurig als zwart prima is?

Bewustwording is goed, maar we moeten niet doorslaan. Als we zaken te snel als ‘onderdrukking of discriminatie’ labelen, bereiken we vaak het tegendeel van wat we wensen. Daarom blijf ik maar gewoon ‘gehandicapt’ schrijven. Ik heb niks tegen dat woord. En ik hoop dat er ooit een tegenprotest tijdens de Sinterklaasintocht komt. Liefst van afro’s. Met spandoeken waarop staat: Wat is er mis met zwart?