Bessensaus met rozen: Veroordeeld tot leven

Je wordt getroffen door een lawine en krijgt een hartstilstand. Je wordt vijftig! minuten lang gereanimeerd en teruggehaald uit de armen van de dood. Dan blijkt uit hersenscans dat de gevolgen van het ingrijpen rampzalig zijn geweest. Je hersenen zijn rampzalig beschadigd. De kans dat je ooit nog wakker wordt is uitermate klein.

In Nederland blijken er een duidelijke richtlijnen te bestaan voor een Post-Anoxisch Coma; een coma ontstaan na reanimatie. Als de patiënt na 72 uur niet ontwaakt en niet reageert op een aantal uitgevoerde testen, is het vrijwel zeker dat hij niet meer wakker wordt. In Nederland wordt de behandeling dan gestaakt zodat de dood kan intreden. Maar kennelijk is dat in het buitenland anders.[1] Het verlossende bericht van Friso’s overlijden bleef deze twee weken uit, ondanks het feit dat zijn situatie 'de meest gevreesde, slechtste uitkomst is die je kan hebben'.[2]

Op basis van deze gegevens is het irrationeel om nog hoop te hebben op een positieve uitkomst. Toch zijn er mensen die er –op basis van geloof of andere overtuigingen- voor pleiten dit soort comateuze bestaanswijzen voort te laten duren. De ideeën vanuit Christelijk conservatieve hoek hierover zijn bekend, maar ook vanuit geheel onverwachte hoek, kan dit pleidooi klinken. Victor Lamme, hersenonderzoeker bij de afdeling Psychologie van de Universiteit van Amsterdam en auteur van het boek “De vrije wil bestaat niet” schrijft in een NRC next column een brief aan Friso dat hij blij mag zijn dat hij niet op Nederlands grondgebied is, omdat zijn leven dan hoogstwaarschijnlijk al beëindigd zou zijn. Hij besluit zijn brief met de woorden: “Wat je toestand ook is, hier in het verwende Nederland zal die onmiddellijk als ‘ondraaglijk’, ‘mensonterend’ of ‘zinloos medisch handelen’ worden bestempeld. Gelukkig kent je moeder haar pappenheimers, en houdt ze je buiten de landsgrenzen. Ze heeft groot gelijk.”

Welk lijden volgens Lamme wél in aanmerking komt voor de begrippen ‘ondraaglijk’, ‘mensonterend’ en ‘zinloos medisch handelen’ als zelfs een diep coma daar volgens hem niet onder valt, blijft vooralsnog een raadsel, maar ook de voorbeelden die hij gebruikt om zijn uitspraak “Lieve Friso, er is dus altijd hoop”, kracht bij te zetten roepen bevreemding op. Lamme refereert aan hersenonderzoek bij patienten in coma vigil[3] waarbij door middel van hersenscans te zien zouden zijn dat zij 'ja' of 'nee' kunnen antwoorden op vragen. Wat daar hoopvol aan is blijft onduidelijk. Immers, mocht er uit deze scans al afgeleid kunnen worden dat het om aktief gestuurd bewustzijn gaat, dan moet het een volkomen ramp zijn om zo te leven. Want let wel het oplichten van bepaalde hersengebieden in een scan, valt moeilijk te rijmen met het begrip ‘communiceren’. We zien elektronen vuren. Niet meer en niet minder. Het tweede onderzoek betreft de levenskwaliteit van mensen met het ‘locked-in’ syndroom. Zij zijn volledig bewust, maar kunnen alleen communiceren door middel van het knipperen met de ogen. Deze mensen geven zichzelf een zeven waar het hun kwaliteit van leven betreft. Fantastisch! Maar het heeft weinig met mensen in een diep coma van doen. Deze mensen zijn immers niet ‘bij kennis’ en ze zijn ook niet tot communicatie in staat. Welke hoop zij dus aan die ‘zeven’ van anderen moeten ontleden blijft in het ongewisse hangen.

Lamme’s oordeel over een verwend Nederland is te onderschrijven voor wat betreft de recente pleidooien voor oprekking van de euthanasiewet. Nederlanders lijken inderdaad steeds sneller negatief te oordelen over elk leven waar een rafelrandje aan hangt. Maar in het geval van mensen in een onomkeerbaar coma betekent ‘niet oordelen’, dat zij verplicht moeten doorleven zolang de techniek hen voortstuwt. Zij zijn letterlijk veroordeeld tot leven. Die gedachte, dat er mensen bestaan aan wie door medisch ingrijpen het stervensmoment is ontnomen, en die daarna gedwongen vegetatief moeten voortleven door toedoen van diezelfde medische macht, is ondraaglijk. Dat in Nederland een behnadelteam -ook zonder familiaire toestemming[4]- een niet zinvolle behandeling mag beëindigen, is volkomen terecht. Sterker, iemand na een mislukte reanimatie teruggeven aan de dood waaraan je hem onttrokken hebt, is een daad van verantwoordelijkheid.

[1] Bron anoxisch coma: Volkskrant 18 febr: Prins wordt in coma gehouden

[2] aldus Rik Gerritsen, intensivist van het Medisch Centrum Leeuwarden, voor de camera’s van RTL

[3] Een ‘coma vigil’, ook wel ‘waak-coma’, ‘aanhoudend vegetatieve toestand of ook wel ’apallisch syndroom’ genoemd ontstaat na een gewoon coma. De patiënt lijkt te ontwaken, maar helaas is dit niet zo want hoewel de ogen geopend zijn ontbreekt er enig bewustzijn ten aanzien van zichzelf of van de buitenwereld: bron: leerwiki

[4] Iets wat overigens zelden schijnt te gebeuren. De nabestaanden zijn het meestal met het besluit eens.

Bron 'arts mag zonder toestemming de behandeling beeindigen: Next checkt: ‘Wie in Nederland na 24uur in coma niet reageert wordt opgegeven’