 |
| Cees van Gelderen-Maja |
De laatste jaren is er een trend gaande om overgewicht te zien als een ziekte. Je bent heden ten dage niet meer dik, je hebt obesitas. Was je als obees eerst zelf verantwoordelijk voor je overgewicht, tegenwoordig ben je het slachtoffer van dikmakende genen en een ongezonde leefomgeving (Podium, 10 januari).
Het hedendaagse denken over overgewicht volgt daarmee naadloos het wetenschappelijke denken over de mens en het menselijk handelen. Biologische en omgevingsfactoren worden in het wetenschappelijk mensbeeld gezien als gedragsbepalend, en eigen verantwoordelijkheid en vrije wil worden afgeschilderd als fictieve zaken. Het deterministisch mensbeeld is daarmee de moderne variant van de oudtestamentische predestinatieleer.
Het gevolg is dat de meer psychologische factoren die een rol spelen bij overgewicht ontkend worden. Op het eerste gezicht lijkt dat misschien mild en barmhartig, omdat het een verdedigingslinie opwerpt tegen de schuld-en schaamtecultuur die obesitas omringt: dikke mensen lijden vaak onder gevoelens van zelfhaat. De genetische/omgevingsverklaring van obesitas verlicht deze schuldgevoelens, maar de vraag is of in deze benadering het kind niet met het badwater wordt weggegooid. Want met het afzweren van iedere vorm van schuld, wordt de obese mens ook zijn persoonlijke verantwoordelijkheid ontnomen. Hij wordt gereduceerd tot een willoos schepsels zonder keuzevermogen en ontwikkelkracht. Dat is prachtig voor de farmaceutische industrie met haar afslankpillen en voor ziekenhuizen die maagverkleiningsoperaties propaganderen, maar niet voor de obese mens die zonder medische interventies grip op zijn gewicht wil krijgen.
Als er geen tegengas geboden gaat worden aan de idee dat genen en omgevingsfactoren de dienst uitmaken in een mensenleven, vrees ik dat de wetenschap haar eigen mensbeeld in de toekomst bevestigd zal zien: de vrije wil bestaat dan inderdaad niet meer, omdat zij niet langer wordt erkend en beoefend.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten